Gıda ambalajları üzerinde yer alan bilgilere oldukça fazla önem atfediyoruz. Belli başlı besinlere karşı alerjisi olanların yaşamları, bu ambalajlar üzerinde yer alan bilgilere bağlı olabilir! Peki ya diyet yapanlar (gerek kişisel gerekse tıbbi sebeplerle)? Onlar hem içindekiler kısmını hem de kalori değerlerini görmek zorundalar. İşte burada çok önemli bir konu devreye giriyor. Tavuk veya balık gibi bir gıdanın hazırlanma/pişirilme şekline yönelik bilgilerde yapılacak küçük bir hata ölümcül sonuçlar doğurabilecektir. Gıda ambalajlaması üzerine çok sayıda kural ve mevzuat bulunmasının nedeni budur. Ambalaj tercümesinin neden bu kadar önemli bir iş olduğu da işte bu yüzdendir.
Gıda etiketleme – Yasal Bağlam
Gıda etiketlemesi ülkeden ülkeye değişmektedir. AB’de gıda ve içecek ürünlerinin kalıcı, kolay okunan ve anlaşılan, kolaylıkla görülen ve yanıltıcı olmayacak şekilde etiketlenmesi, yasa ile düzenlenmiştir. Etiket, gıdanın adını ve son kullanma tarihini, adet bilgisini ve gerekli tüm uyarıları taşımalıdır.
Bu uyarılar başlıca allerjen bilgisi ve belli başlı içerikler veya hazırlanma yöntemlerine ilişkin belirli uyarılardır. Örneğin, 150 mg/l’den daha fazla kafein içeren gıda ve içecek ürünlerinin etiketlerinde “Çocuklar, hamileler ve kafeine karşı hassasiyeti olanlar için uygun değildir” ibaresi bulunmak zorundadır. Bununla birlikte, çiğ sütlerde “Bu süt ısıl işlem görmemiştir ve bu nedenle sağlığa zararlı organizmalar içerebilir” uyarısını taşımalıdır.
Bir gıda ürününün iki veya daha fazla bileşen içermesi halinde, bu ürün etiketinde ilk sırada ana bileşen ve bunları ağırlıkları ölçüsünde takip eden diğer bileşenler yer alacak şekilde, bileşenler listelenmelidir. Ortak allerjenşer listenin bir parçası olarak öne çıkarılmalıdır.
Tüm Avrupa ülkeleri, Aralık 2014 tarihinde yürürlüğe giren Tüketiciler için Gıda Bilgileri (FIC) mevzuatına uymak zorundadırlar. Bu mevzuatlar AB dahilinde üretilen gıda ambalajları boyunca belli bir tutarlılık derecesi sağlarken, birlik dışından gelen yenilir gıdalar üzerine bir etki göstermemektedir. Bu da, farklı ambalajlama gerekliliklerine sahip ülkeler adına ambalajlama üzerine çalışan gıda tercümanları için ilginç bir durum ortaya koymaktadır..
Türkiye’de de bu gereklilikler TÜRK GIDA KODEKSİ GIDA ETİKETLEME VE TÜKETİCİLERİ BİLGİLENDİRME YÖNETMELİĞİ ile düzenlenmektedir.
Gıda ambalajı tercümesi – nereden başlanır?
Ürünlerini denizaşırı pazarlarda satmak isteyen bir şirket, profesyonel bir gıda ambalajı tercüme hizmeti almak zorundadır. Bu hizmet, kelimeleri bir dilden başka bir dile çevirmekten çok daha fazlasıdır. Profesyonel tercümanların rollerinin bir parçası da, belgeleri tercüme ettikleri dile göre yerelleştirmektir. Gıda ambalajı tercümanları içinse bu, ambalajın tercüme edileceği ülkedeki gıda ambalajı gereklilikleri hakkında bilgi sahibi olması gerektiği anlamına gelmektedir.
Elbette ki tercüme hatasız olmalıdır. İş profesyonel ambalaj çevirmenliğine geldiği zaman “serbest gluten” ile “gluten içermez” arasındaki fark, yazım yanlışı götürmez bir hata olacaktır.
Gıda Tercümeleri Hataları
İnternette yanlış tercüme edilen yemeklere dair yüzlerce örnek mevcuttur. “Döner çeşitleri”ni “Dönüş şekilleri” şeklinde tercüme edenden tutun da “Karışık İskender”i “Kafası Karışmış İskender” olarak tercüme eden restoranlar, bu işte neredeyse başı çekiyorlar. Tabi bütün bunların yanında yüksek profilli gıda tercümesi ve yerelleştirmesi hatası da yok değil. Burger King’in Çin’de yaptığı “PooPoo Smoothie” reklamını kim unutabilir? (http://www.businessinsider.com/burger-king-launches-poopoo-smoothie-2014-5)
Bu gibi ciddi hatalar yapan şirketlerin itibari kayıplarını geri kazanmaları çok zordur. Hele ki iş gıda sektöründe faaliyet gösteren bir şirkete geldiğinde, insanların aklına ilk olarak şu soru geliyor. Doğru tercüme gibi bir konuda dahi bu kadar dikkatsiz davranan bir firma, acaba hijyen ve gıda güvenliği gibi çok önemli alanlarda da aynı dikkatsizliği gösteriyor mu?
Gıda ambalajı tercümesine doğru yaklaşım nasıl olmalıdır?
Gıda ambalajı tercümesine doğru yaklaşım sergilemek, projenin her aşamasında uzman bir ambalaj tercümanı ile çalışmak demektir. Farklı dillerde aynı şeyi ifade eden çok sayıda kelime olmakla birlikte, bunların ambalaj tasarımı için doğru seçilmesi yaşamsal önem arz etmektedir. Hele ki gıda ambalajlarında yasal yazı tipi ve büyüklüğü gerekliliklerinin bulunduğu AB üyesi ülkelerde bu önem daha da artmaktadır.
Ambalaj tercümesi konusunda bir uzman ile çalışmak, sizin projenizde beklenmedik gecikmeler yaşamanızın önüne geçer. Bu işbirliğinin erkenden yapılması, ürününüzün tercüme edilmiş içeriğinin ihtiyaç anında hazır olmasıyla sonuçlanacaktır.
Ambalaj tercümesi ve pazarlama
Ambalaj tercümesi konusunda yasal gereksinimlerin olmasının yanı sıra, bu aynı zamanda bir pazarlama elemanıdır. Gıda ve içecek üreticilerinin bir çoğu, ambalajları üzerinde logo, slogan ve kısa bilgilendirici ifadeler gibi çok sayıda pazarlama elemanı kullanır. Bu da, istenilen hedef kitleye doğru biçimde ulaşmayı sağlamak adına yerelleştirme gerektirir. Pazarlama da başlı başına ayrı bir tercüme uzmanlığı alanıdır. İletilmek istenilen mesaj ile hedef kitleye uyum arasındaki hassas dengeyi kurabilme becerisini gerektirir.
İş ambalaja gelince, yerelleştirme en önemli unsurdur. Örneğin, bazı Asya ülkelerinde siyah zeminin üzerine beyaz yazı “şanssızlık” olarak değerlendirilir. Gıda pazarlaması alanında uzman bir tercüman, kültürel algılar ve inançları göz önünde bulundurarak, ürürünüze zarar vermeyecek, aksine itibarını yükseltecek tercüme seçeneklerini kullanmalıdır.
Söylemeye gerek bile duymayacağımız bir diğer konu ise, özellikle pazarlama ve ambalaj tercümesi konusunda makine tercümesinden kesinlikle kaçınılmalıdır. Bu hem itibari hem de mali zararlara sebep olacaktır. Çünkü pazarlama dili, bilgisayar tercümesi ile algılanamayacak ifadelerle doludur. Bilgisayarlar, bir kelimeyi bir dilden başka bir dile çevirme konusunda hakimdirler. Ancak iş ifade tercümesine geldiğinde, insan algıları, insani hisler, pazarlama gerçekleri, pazar durumu, rakipler, rakiplerin söylem ve ifadeleri, tamamı ile kapsam dışıdır. Bu nedenle pazarlama alanında, insan tarafından yapılmış tercüme ile bilgisayar tercümesi arasında uçurumlar değil, dünyalar vardır.
Gıda ambalajı tercümesinde dikkat edilmesi gereken diğer konular
Gıda ambalajı tercümesinde dikkat edilmesi gereken başka alanlar da vardır. Örneğin, ürün ambalajı üzerinde üreticinin interner sayfasına bir bağlantı varsa (ki çoğu ambalajda vardır), bu internet sayfası tercüme edilmiş ambalaj ile aynı dilde yayın yapıyor mu? Ya da, etmeli mi? Veya bu ambalajda bulunması gereken, internet sayfasının ayrı bir yerel sürümü mevcut mu?
Bu sorular müşteri hizmetleri çağrı hatları için de sorulmalıdır. Tercüme edilmiş dilde hizmet veren destek hatları var mı? Varsa, bu numaraya da ambalajda yer verilmelidir. Eğer yoksa, bu numara yine de ambalajda kullanılmalı mı, yoksa bunun yerine bir posta adresi mi kullanılmalıdır?
Uzman gıda ambalajı tercümanları
Tüm bu nedenlerle, gıda ve içecek ambalajları yalnızca uzman bir gıda ambalajı tercümanı tarafından çevrilmelidir. Bu esnada yasal uyumluluk ve pazarlama gereksinimleri kesinlikle tercüme esnasında dikkate alınmalıdır. Gıda ve içecek imalatı yapan ve ilk defa bir ambalaj tercümesi yapan üreticiler, çeviri esnasında çok fazla destek ve rehberlik almalıdırlar. Uzman bir tercüme hizmetleri sağlayıcısı hem ürününüzün değerini artırır hem de şirketinizi mali ve itibari zararlardan korur. Ambalaj tasarımı ve basımı da ek bir masraf ve süre gerektireceğinden, tercüme aşaması olabildiğince erken başlatılmalı ve tasarım/baskı aşamaları için gereken zaman ve ön çalışmaya böylelikle fırsat verilmelidir.